Elk jaar herhaalt zich het tafereel: zodra de Black Friday deals van start gaan, stromen mensen massaal toe, zowel online als in fysieke winkels. Overal springen de enorme kortingen en aanbiedingen in het oog, en het lijkt alsof iedereen slaapt wanneer er niet volop wordt geshopt. Deze koopwoede roept een vraag op: waarom laten we ons massaal meeslepen door de opwinding rond Black Friday?
Psychologie speelt hierbij een sleutelrol. Ons koopgedrag wordt aangestuurd door allerlei psychologische triggers: de angst iets te missen (FOMO), de onweerstaanbare aantrekkingskracht van een goede korting, de invloed van anderen (sociale bewijskracht), en het besef dat de deals schaars en tijdelijk zijn. Winkels spelen hier slim op in met slimme marketingtrucs, zoals kortingen die maar kort geldig zijn, beperkte voorraden of exclusieve deals. Hieronder duiken we in de belangrijkste psychologische fenomenen achter de Black Friday-gekte en leggen we uit waarom consumenten in groten getale meedoen.
FOMO: de angst om iets te missen
FOMO staat voor “Fear Of Missing Out”, de angst om iets belangrijks mis te lopen. Op Black Friday uit deze angst zich in de gedachte: “Als ik deze aanbieding niet pak, krijg ik er later spijt van.” Dat gevoel wordt versterkt zodra je om je heen ziet dat anderen inkopen doen of social media volstaat met berichten over gescoorde deals. Hierdoor krijg je het gevoel dat je achterblijft als je zelf niet meedoet.
Sociale media versterken de FOMO nog extra: elke ‘ik heb gescoord’ post of afgetelde timer in een webshop doet je denken dat een koopje elk moment kan verdwijnen. Onder deze tijdsdruk heb je minder geduld om te vergelijken of echt na te denken. Veel consumenten voelen tijdens Black Friday letterlijk een lichte stress of opwinding: je hartslag gaat omhoog, je wilt snel toeslaan voordat de aanbieding weg is.
Die mix van spanning en bezorgdheid (dat gemixte gevoel van stress én euforie) wordt precies door marketeers gecreëerd. Kortom, FOMO trekt je als het ware de winkel in: je wilt niet het gevoel hebben dat je buiten gesloten bent van de feestvreugde of de korting.
Kortingspsychologie: de aantrekkingskracht van kortingen
Een flinke korting voelt voor onze hersenen als een beloning. Als we zien dat iets ineens veel goedkoper is, komt er dopamine vrij – het stofje dat een prettig, belonend gevoel geeft. Black Friday speelt hier optimaal op in. Overal hangen felle SALE-borden, plakjes met rood-gele kortingsstickers en grote procenten. Alleen al het zien van rode letters en woorden als “korting” en “aanbieding” wekt een gevoel van anticipatie en blijheid op, nog voordat je zelfs maar iets koopt. Dit effect verklaart deels waarom we soms spullen mee naar huis nemen die we eigenlijk niet nodig hadden: het beloningssysteem in ons brein voelt zich geactiveerd door het idee dat we een goede deal scoren.
Daarnaast werkt het prijsanker: winkeliers tonen vaak de oude prijs naast de nieuwe gereduceerde prijs. Is iets eerder €200 en nu €100? Dan lijkt de nieuwe prijs extra gunstig omdat we het prijsverschil zien.
Dit prijzen-anker zorgt dat de korting psychologisch extra waarde krijgt. Samen met de dopamine-reactie maakt het kortingsprofiel van Black Friday veel mensen eenmalig irrationeel gul: de gedachte “dit wil ik hebben, want het is nu zo goedkoop” wint het van het gezonde verstand.
Sociale bewijskracht en koopgedrag van consumenten
Mensen zijn sociale wezens en laten zich graag leiden door wat anderen doen. Dit noemen psychologen sociale bewijskracht (of social proof). Tijdens Black Friday zien we overal hoe anderen zich gedragen: volle winkels, lange rijen bij de kassa, enthousiaste aankopen op social media. Dit overdonderende beeld stelt ons onbewust gerust: “Er moet iets goeds gaande zijn, anders was het hier niet zo druk.”
Stel, je ziet op Facebook een vriend die een nieuwe TV voor de helft van de prijs heeft gekocht. Dan denk je snel: “Mooi, dan wil ik dat ook!”. Ook in winkels helpt sociale bewijskracht: een product met veel positieve reviews of een bordje “meest verkocht” geeft ons het gevoel dat het een slimme keuze is. Zo treedt een bandwagon-effect op: we sluiten ons aan bij de menigte.
Bij Black Friday is de sociale druk zelfs intensiever, door beelden van drukke winkelcentra in de media en voortdurende berichten van vrienden en collega’s voel je je bijna verplicht om ook je kans te grijpen. Zo gaat ons koopgedrag als het ware op de automatische piloot: anderen kopen dus we doen mee.
Schaarste en urgentie: de kracht van beperkte aanbiedingen
Schaarste en urgentie spelen in op een diepgeworteld instinct: we hechten meer waarde aan wat zeldzaam of tijdelijk is. Tijdens Black Friday wordt schaarste op verschillende manieren benadrukt. Aanbiedingen zijn vaak slechts voor één daggeldig of zelfs enkele uren lang. Websites tonen countdown timers (“nog 2 uur”) en winkels laten je zien hoeveel er van een artikel over zijn (“nog maar 3 stuks”). Dit wekt het gevoel van een race tegen de klok: je denkt “als ik niet snel beslis, is het te laat”.
Ons brein koppelt schaarste aan waarde door een principe uit de psychologie: als iets beperkt beschikbaar is, gaan we het als waardevoller zien. In combinatie met verliesaversie (de neiging om verlies zwaarder te vinden dan winst) ontstaat er een extra stimulans. Denk eraan: het idee dat je een unieke kans kunt mislopen voelt pijnlijker dan de voldoening van winst. Daarom worden je beschermingsmechanismen geactiveerd, je wilt zeker weten dat je niet straks naar het uitverkochte product staart dat je had kunnen kopen.
Deze mix van schaarste en urgentie (weinig tijd, weinig voorraad) verandert Black Friday in een gedwongen keuze: het is nu of nooit. Daardoor denken we minder rationeel na en grijpen we sneller toe.
Marketingtrucs Black Friday: tijdsdruk, beperkte voorraad en exclusieve deals
Winkeliers weten precies hoe ze onze FOMO en schaarstegevoeligheid kunnen benutten. Ze zetten allerlei marketingtactieken in om extra druk te zetten. Enkele slimme trucjes zijn:
- Tijdsgebonden aanbiedingen: Winkels creëren een gevoel van haast met countdown timers en flitsaanbiedingen(bijv. deals van het uur). Er komen ook vaak speciale vroege of late Black Friday-acties, zoals Black Friday-voorproefjes (Early Bird) of aftrek-acties vlak voor middernacht. Dergelijke tijdelijke aanbiedingen laten consumenten denken dat ze snel moeten beslissen, anders vervalt de korting.
- Beperkte voorraad: Webshops en winkels geven aan hoeveel exemplaren er nog zijn (“Nog maar 5 op voorraad!”). Deze cue maakt het product extra schaars. Klanten krijgen het gevoel dat als ze nu niet kopen, iemand anders hen voor zal zijn. Het idee dat de kansen letterlijk opraken, doet de urgentie verder stijgen.
- Exclusieve deals: Soms zijn aanbiedingen alleen voor bepaalde groepen of platformen: bijvoorbeeld extra korting voor nieuwsbriefabonnees, Black Friday-only goodies voor app-gebruikers, of ledenkorting voor vaste klanten. Ook bundel-deals (“koop een laptop en krijg een printer voor €1”) of persoonlijk uitgekozen ‘geschenk met aankoop’ geven het gevoel van iets unieks. Zulke exclusieve acties spelen in op het idee dat niet iedereen deze kans krijgt – als je er wél bij hoort, krijg je de beloning.
Al deze marketingtrucs – van opvallende marketingcommunicatie tot beperkte klok en voorraad – dwingen ons haastig te reageren. Ze zorgen ervoor dat onze koopknop op Hol slaat en dat we niet teveel stilstaan bij de vraag of we het product echt nodig hebben.
Bewust consumeren
Kortom, de combinatie van FOMO, kortingsverslaving, sociale bewijskracht en het besef van schaarste zorgt ervoor dat bijna alle remmen losgaan op Black Friday. Het is een slim samenspel van psychologische mechanismen en marketingtrucs dat je koopgedrag volledig beïnvloedt.
Door je hiervan bewust te zijn kun je betere keuzes maken. Stel jezelf bijvoorbeeld voor het winkelen de vraag of je een aanbieding echt nodig hebt, in plaats van alleen toe te slaan uit angst om iets mis te lopen. Vraag je af of de korting alleen maar een tijdelijk spelletje is of dat je het product ook zonder Black Friday voor die prijs zou kopen. Zo houd je de regie over je uitgaven en laat je de onweerstaanbare verleiding niet zomaar bepalen wat er in je winkelwagen belandt.
Wil je je slag slaan, dan kun je daarvoor terecht bij héél wat webshops online. Zoals Bol, Coolblue, Conrad, MediaMarkt, TUI, Corendon, … Ze pakken uit met straffe kortingen! De meest gezochte kortingen zijn meestal de PS5 black friday deals, Nintendo Switch 2 black friday deals, Apple Black Friday deals of de Airfryer black friday deals.
